Wat gebeurt er met mijn erfenis als ik doodga? Veel mensen vragen zich af welk deel van hun nalatenschap naar hun kinderen gaat, hoeveel hun partner krijgt en of stiefkinderen ook een deel van de erfenis ontvangen. Het antwoord op al deze vragen hangt af van de vraag of je iets geregeld hebt, en zo ja wat.  

Als voorbeeld nemen we Koen en Mirjam. Zij hebben twee dochters: Lieke (25 jaar) en Anniek (23 jaar). Mirjam krijgt een ernstige ziekte en overlijdt als zij 60 jaar is. De waarde van het vermogen van de nalatenschap van Mirjam is € 60.000.

Geen testament
Als Mirjam niets heeft geregeld rond haar nalatenschap, er is dus geen testament, geldt de wettelijke verdeling van de erfenis. Dat komt er kort gezegd op neer dat de erfenis wordt verdeeld tussen de kinderen en de langstlevende partner. Hier schuilt wel meteen een addertje onder het gras: in de zin van de wet ben je alleen partner als je getrouwd bent of een geregistreerd partnerschap bent aangegaan. 

Samenwonen
In de zin van de wet zijn samenwoners dus geen partners. We kijken daarom eerst kort naar de situatie waarin Koen samenwoonde met Mirjam. Samenwoners erven niet automatisch van elkaar. Als Koen en Mirjam niets geregeld hebben rond de erfenis, blijft Koen met lege handen achter. De erfenis wordt verdeeld tussen Lieke en Anniek. Dit kun je gelukkig wel voorkomen. Koen en Mirjam hadden ten eerste een samenlevingscontract kunnen afsluiten. Daarin kun je regelen dat gemeenschappelijke bezittingen (zoals de woning) bij het overlijden van de ene partner bij de langstlevende partner terechtkomen. Die bepaling noem je een verblijvingsbeding. Ten tweede had Mirjam een testament kunnen opmaken en daarin vast kunnen leggen dat ook haar privévermogen naar Koen gaat in geval van overlijden. 

Trouwen
Als Koen met Mirjam getrouwd was of een geregistreerd partnerschap met haar was aangegaan, is Koen wél erfgenaam volgens de wet. Dan blijft Koen niet met lege handen achter als er niets is geregeld. De wettelijke verdeling van de erfenis geldt nu: Koen en de kinderen krijgen ieder 1/3e deel (€ 20.000) van de erfenis. Maar Lieke en Anniek krijgen hun deel nog niet meteen bij het overlijden van hun moeder. De hele erfenis gaat namelijk eerst naar de langstlevende partner (Koen). Lieke en Anniek hebben natuurlijk wel recht op hun deel van de erfenis, maar zij kunnen hun deel pas opeisen na het overlijden van hun vader (en als hij failliet gaat of in de schuldsanering terecht komt). Koen heeft dus eigenlijk een schuld aan zijn dochters, ter grootte van hun erfdeel (€ 20.000). Lieke en Anniek hebben op hun beurt een geldvordering op hun vader van € 20.000.

Testament
In een testament kun je afwijken van de wettelijke verdeling van je nalatenschap. Zo had Mirjam daarin vast kunnen leggen dat Lieke en Anniek hun erfdeel ook op een ander moment kunnen opeisen. In de praktijk wordt in een     testament vaak opgenomen dat kinderen hun erfdeel ook kunnen opeisen als delangstlevende partner hertrouwt. Het kan ook zo zijn dat er een onderneming in de erfenis zit. Je kunt dan in het testament een regeling opnemen voor degene die jij voor ogen hebt als bedrijfsopvolger. Tot slot kan in een testament onder meer worden opgenomen dat iemand een groter of juist minder groot deel van de erfenis krijgt. Stel dat Mirjam een slechte verstandhouding heeft met haar dochter Anniek, dan had zij in een testament kunnen regelen dat Anniek een kleiner erfdeel krijgt dan Koen en Lieke. Mirjam zou Anniek zelfs kunnen onterven. Maar let op: kinderen hebben altijd recht op hun legitieme portie. De legitieme portie is de helft van het erfdeel in geld dat Anniek zou krijgen volgens de wettelijke verdeling. Anniek zou volgens de wettelijke verdeling € 20.000 (1/3e deel krijgen), dus de legitieme portie waarop zij aanspraak kan maken is € 10.000 (de helft van € 20.000). Anniek moet wel zelf een beroep doen op haar legitieme portie. Ze krijgt die niet automatisch.

Stiefkinderen
Stel dat Koen uit een eerder huwelijk een zoon heeft, Thijs (30). Thijs is dus een stiefkind van Mirjam. Krijgt Thijs ook een deel van de nalatenschap van Mirjam? Het antwoord daarop is kort: stiefkinderen erven nooit automatisch. Om ervoor te zorgen dat ook Thijs een deel erft, had Mirjam dit expliciet moeten laten opnemen in haar testament.

Nadenken over je nalatenschap is niet het meest prettige om te doen, maar bedenk wel dat je nu nog de regie hebt. Regel je niks, dan bepaalt de wet naar wie je erfenis toe gaat. Maak een testament op als je zelf wilt beslissen hoe je jouw gezin wilt achterlaten.


Door Anje Slootweg
Eerder gepubliceerd in STIEF m/v nummer
3

Gerelateerde artikelen