Gezag en erkenning: het zijn van die juridische termen die je wel eens hebt
horen uitleggen, maar waarvan je meteen vergeet wat ze inhouden, zolang je er niet mee te maken hebt. Maar soms worden ze ineens heel relevant. Advocaat Anje Slootweg licht toe.
Wat doe je precies als je een kind erkent? Een moeder die een kind baart, is automatisch de officiële moeder van dat kind. Een vader is alleen de vader als hij met de moeder van het kind getrouwd is. Als hij niet met haar getrouwd is, moet hij het kind erkennen om de wettige vader van het kind te worden en gezag te kunnen krijgen.
Wat is gezag?
Gezag omvat op grond van de wet de verplichting om een kind te verzorgen en op te voeden en het kind te vertegenwoordigen. In de ideale situatie, die het meeste voorkomt, hebben beide ouders het gezag over een kind. Dat houdt in dat ze beslissingen over het kind samen nemen. Voorbeelden van zulke beslissingen zijn de vraag waar een kind woont, naar welke school het gaat, of het een bepaalde therapie moet ondergaan, enzovoort.
Pieter (40) en Kirsten (31) zijn inmiddels vijf jaar samen. Pieter heeft drie kinderen uit een eerdere relatie in de leeftijd van 8 tot 12 jaar. Kirsten wil dolgraag zelf ook moeder worden en Pieter staat daarvoor open. Kirsten raakt zwanger en er wordt een dochter geboren, Myrthe. De andere kinderen van Pieter werden tijdens zijn huwelijk met hun moeder geboren. Dankzij dat huwelijk werd hij automatisch de wettige vader van de kinderen en kreeg hij ook automatisch het gezag samen met de moeder. Pieter heeft zich echter nooit gerealiseerd dat het in dit geval wat ingewikkelder ligt. Hij is niet met Kirsten getrouwd. Dat betekent dat Kirsten moeder wordt van een kind van wie Pieter helemaal niets is als hij niets regelt. Geen vader, geen gezagsdrager.
Eerst erkenning, dan gezag
Als de relatie tussen Pieter en Kirsten goed is, is dit niet zo’n punt. Pieter kan al tijdens haar zwangerschap, of bij de geboorteaangifte of als het kind al wat ouder is, naar het gemeentehuis om het kind te erkennen. Kirsten moet dan mee, of zij moet een formulier invullen dat ze akkoord gaat met de erkenning. Door de erkenning wordt Pieter de officiële, juridische vader van Myrthe. Nadat de erkenning is geregeld, kunnen Pieter en Myrthe samen bij de rechtbank gezamenlijk gezag voor Myrthe aanvragen. Daar is een laagdrempelige, digitale route voor via de rechtbank via rechtspraak.nl
Erkenning en gezag regelen zonder de moeder
Veel lastiger wordt het, als de relatie tussen Pieter en Kirsten tijdens de zwangerschap spaak loopt en er (in het vervelendste geval) grote conflicten tussen hen ontstaan. Die situaties zie ik in de praktijk vaak. Kirsten wil niet dat Pieter hun dochter erkent en het gezag wil ze voor zichzelf houden. Ze wil Pieter het liefst volledig uit het leven van Myrthe bannen. In dat geval is Pieter aangewezen op een juridische procedure. Hij moet aan de rechter vragen om vervangende toestemming om Myrthe te erkennen. De toestemming van de rechter vervangt dan de toestemming van Kirsten. Deze toestemming wordt meestal zonder meer verleend als vast staat dat Pieter de vader is, maar dat neemt niet weg dat het voeren van een procedure emotioneel belastend is en de nodige kosten met zich meebrengt. Als hij de toestemming van de rechter heeft, kan hij daarmee naar de gemeente om Myrthe alsnog te erkennen.
In dezelfde procedure kan Pieter ook verzoeken om gezamenlijk gezag. Ook dit verzoek zal in de regel worden toegewezen. Pieter doet er goed aan in dezelfde procedure ook een zorgregeling te vragen. Hij wil immers niet alleen officieel vader zijn en iets over zijn kind te zeggen hebben; hij wil zijn kind ook daadwerkelijk zien. Rechters zullen in dit soort gevallen ouders veelal doorverwijzen naar een mediator. Als een kind zo jong is, is het van belang dat ouders weer met elkaar leren communiceren en niet voor ieder discussiepunt de rechter nodig hebben.
Vechtscheiding en gezag
En wat nu als Pieter het gezag wel heeft gekregen, maar de ouders vervolgens in een afschuwelijke vechtscheiding van jaren terecht komen, waarin Pieter nooit toestemming geeft voor inschrijving op school, voor een noodzakelijke therapie, voor de aanvraag van een paspoort, etcetera? Dan kan het op een gegeven moment zover komen dat Kirsten de rechtbank verzoekt om alleen haar weer het gezag te geven. Toewijzing van zo’n verzoek is niet uitgesloten, maar er gelden strenge eisen voor. Het kind moet “klem of verloren” dreigen te raken tussen de ouders. De praktijk wijst uit dat het feit dat er sprake is van een vechtscheiding, daarvoor niet genoeg is. De voorbeelden waarin dit verzoek wordt toegewezen, zijn vaak uitermate schrijnend.
Ouders doen er goed aan om alles op alles te zetten om, wanneer ze samen een kind krijgen, hun issues op te lossen en er echt samen als ouders de schouders onder te zetten, zelfs wanneer hun relatie inmiddels zou zijn gestrand. Door er op die manier voor te gaan, kun je uit de buurt blijven van emotionele rechtszittingen en procedures en bewijs je je kind een dienst voor het leven.
Door Anje Slootweg
Eerder gepubliceerd in STIEF m/v nummer 2
